Hjerstjûn yn dizze lytse trochsneestêe,

dy’t likegoed de lânkaart wist te heljen

(de topograaf begûn ’t miskien te meallen

óf gie mei ’t boargemasterswiif op bêd).

Wurch fan syn eigen kaprioalen kin

de Romte him hjir fan syn lêst befrije

no’t ‘grut’ in slim beskieden skaal oannimt;

sa skraal is Main Street, altyd sljocht en mijen.

De Tiid, gjin waarme tried mear oan him, sjocht

de klok boppe in warehûs, mei binnen

al wat it minsdom fuortbrocht hat oan guod:

fan teleskoop oant ruft en tafellinnen.

Se ha in bioskoop hjir en in pear

saloons – gjin plak om al te lang te bliuwen,

in stiennen bankgebou mei swarte earn,

in tsjerke dy’t gjin skiednis wist te skriuwen

en grif al yn ’t ferjitboek rekke wie,

wie ’t âlde postkantoar dernjonken slope.

En kaam gjin frucht wer út ’e leafdesdie,

dan soe de dûmny hjir wol auto’s dope.

Sprinkhoannen brekke troch de stiltemist.

Seis oere jûns komt ’t libben hjir oan kant,

as foel in kearnbom del. Allinnich bist.

De moanne skriuwt in sirkelfoarm yn ’t ramt

dat finster hjit – ’t is troch en troch bekend.

En is in Buick sa goed hjir lâns te riden,

dan inkeld om it oarlochsmonumint

mei koplampljocht befrijend sicht te bieden.

Hjir dreamsto fan in brief oan dyn adres,

en net fan froulju, mei of sûnder klean.

Bedoarne molke, fûn op dyn bordes,

fertelt de buert dyn dei fan hinnegean.

Do kinst hjir as in kluzener bestean,

broom nimme, tiid ferjitte, fegetearje,

dy yn ’e spegel, as in strjitlantearn

yn opdrûgjende plassen, ynspektearje.

1972

I

It reint. ’t is woansdei. Skiere strjitlantearns.

It reint. ’t is woansdei. Skiere strjitlantearns.

Oeral paraplu’s en opsette kragen.

Se bombardearren de stêd fjouwer dagen,

en sa hold Rotterdam op fan bestean.

Nee, stêden skûlje net wannear’t it eazet –

it bin gjin minsken. As der in bui falt

dan bliuwe strjitten reedlik, huzen kalm,

en sykje net om wraak dy’t wer ferneaticht.

II

In waarme julydei. Der lekt in waffel

iis op in liif. In bernestimmekoar.

Moderne flats, kantoar lûkt nei kantoar.

Le Corbusier dielt dít mei de Luftwaffe:

se hawwe beide fanatyk besocht

om ta in oar Europabyld te kommen.

Wat de syklopen yn har drift fersommen

waard op in tekentafel koel folbrocht.

III

Tiid hielet, mar hoe heilsum ek dy kracht,

in skonkstomp kin fan middel doel net skiede,

sil troch in panasee noch slimmer bliede,

en jokket. Tritich jier nei dato. Nacht.

We drinke wyn en prate, redendiele

yn in gebou dat nei de stjerren rikt

op itselde nivo as oait berikt

troch har dy’t hjir destiids de loft yn giene.

Rotterdam, july 1973

foar Alfred en Irene Brendel

I

Tewylsto songst, is al de hjerst oanbrutsen.

In spoen hat de kachel oanstutsen.

Tewylsto songst en fleachst en snuorrest,

luts kjeld syn spoaren.

En stadich krûpsto no oer it fersmoarge

gasfornús, mei eagen dy’t net sjen doarre

nei wêrsto weikaamst yn april.

No sitsto stil,

as stûke dyn beweech. Dij deaslaan dus

is net de muoite. Mar, as in histoarikus

dy’t lijen moaier fynt as dea of libben,

wol ik it litte.

II

Tewylsto songst en fleachst, ferlearen beammen

har blêd. En wetter foel yn streamen

om út in plasse iiskâld him te warjen

mei himelstoarjen.

Do sjochst no blykber minder goed. It feit

dat dyn minime harsens fierhinne fuortfeid

binne ûnder dyn bestrjitte netflues,

dat hat wat fan in blues –

it lit my huverje. Mar och, wa wit

dat dij de mjitske lucht hjir skikt

en ek it griene rolgerdyn foldocht.

It libben sleept ’m fuort.

III

Och strobke, do bist al dyn fluggens kwyt

en sjochst der as in âlde Junkers út,

in tsjuster filmbyld, ûnfersnien,

út tiden lang fergien.

Wiesto it soms dy’t destiids elke jûn

de gonzelpaden nei myn widze fûn,

kjel fan de bondels ljocht miskyn

yn ’t swarte raamkezyn?

Mar no’t myn gielwurden fingerneil hjoed

dyn teare búkje sa bespylje koe,

wurdsto benaud noch opsternaat,

myn lytse kameraad.

IV

Tewylsto songst, waard ’t bûten almar skierder

en liet focht de doarren bij de skarnieren

hast splite. Fuotten fiele kâld.

Dit hûs is âld.

Mar dochs silsto op ’t oanrjocht net beswike

foar de steapel ôfwask fan wiken,

noch foar in kreamfol sûkerguod

sa swiet as wat.

Do bist dêr net foar yn ’e stimming,

fielst dy te grut foar sokke ûnsin;

oan dat soart flauwekul dochsto net mei.

Jildt trouwens ek foar mij.

V

Dyn wjukjes en poatsjes, hoe âlderwetsich!

Se lykje wol in miks fan âldebeppe

har wale en, yn dizich floers,

de Eiffeltoer –

koartsein, de XIXe ieuw. Mar wat docht bliken?

Troch dij mei dit of dat te fergelykjen

meitsje ’k fan dyn net te kearen delgong

in ding dat sjongt:

myn tûke pin befoardert dij beslist

ta in idee dat stoflikheden mist,

ta in foartidich net-bestean. Ik wit

dat dêr wat wreeds yn sit.

VI

Wêr dreamsto fan? Fan dyn banale,

sa dreech te folgjen omloopbanen?

Fan dy oanfallige ‘seis-poate-letter’,

wêroan’t de kast fan setters

mei ’t each op dij behoarlik ryk is,

as dyn unike echo yn ’t syrillys?

It teken datsto oait yn boeken seachst

doesto noch fleachst.

Mar no’t it minder wurdt mei ’t sicht,

no hâldst de eagen ticht en litst

de krollen oer oan libjende brunettes,

har afro’s as suggestje.

VII

Tewylsto songst en omfleachst, rûkten

de fûgels it suden. De fisken dûkten

al djipper wei. En skraler hie de wyn net kind.

Op ’t lân begjint

de koal, hast mei syn winterklean yn striid,

te kreakjen. En de wekker tiktakt as in tiid-

bom, ergens dêrst ’m amper sjochst:

tink net dat er ûntploft.

Mar fierder gjin inkeld geroft.

De dakken keatse ien foar ien it ljocht

werom nei grize wolken. Gers behurdet.

Om somber fan te wurden.

VIII

Inkeld wij twaen no, baksilledragers.

Mikroben, mar ek wurden, frazes

besmette alle libbensfoarmen.

Inkeld wij twaen:

dyn lyfke dat bang is om dea te gean,

myn likernôch hûndert kilogram, skjin

oan ’e heak, yn ’e rol fan netsjese lânman.

Plus hjersttafrielen dan.

It liket foar altyd dien mei dyn gonzjen!

De tiid sjocht der lykwols gjin bonken

yn om him oan ús te weagjen. Wês bliid

dat er net tsjin ús striidt

IX

en fierder absolút net sinnich is.

Dat it him woarst is watfoar kitsch

him foarset wurdt yn ’e gedaante

fan allerhande

útskot, yn hokker foarm dan ek. De tiid

sit dêr net mei, dy ken gjin ûnderskied.

Ofsto no fleanst of net, jong bist of âld,

him lit it kâld.

Ek oarsaak en gefolch gean neffens syn natuer

bij ’m lâns, lit stean as se yn miniatuer

gestalte krije. It is as foar fingers

op wikseljild de sifers.

X

Tewylsto foar my weidoekst, omheech skeatst

nei in spant of ûnder in lampe rûntsjes fleachst,

de flikkerpit op heale sterkte,

liet tiid neat merke

as tiid. Mar troch de sleauwens dy’t dij trof,

troch dyn passiviteit bisto op stof

begûn te lykjen, sa griis. Tink no net,

do sneu portret,

dat hij – de tiid – myn bûnsgenoat

is. Nee, ferjit it mar: ik diel dyn lot:

ik bin dyn selgenoat, dyn neiste freon.

Tiid hat ús opskreaun.

XI

’t Is bûten hjerst. In rottiid foar de keale

kornelletûken. (As mei de Mongoalen:

de boask fan it knûstige, grize ras en

de giele massa,

of leaver, it gefrij.) We bin ûnwennich,

mar wa kin dat wat skille. Bin ferstienne –

dyn firus koe wol yn my sitte.

Do moast ris witte

hoe ûnwierskynlik hurd ast mei dy letargy

besmet rekkest, dy apaty,

dy oanstriid om wat de planeet úthelle

lyk werom te beteljen.

XII

Stjer net! Ferset dy! Krûp, doch wat!

In nuttich bestean is sa ferfeelsum as wat,

en foaral foar dysels mist it glâns.

Wier, it is gâns

oprjochter en smyt datums en kalinders

mei ’n simpel ‘der wêze’ trochinoarhinne,

oaren sjen littend dat – krekt as dines –

libben synonym is

oan net-wêzen en brekke-mei-de-rigels.

Wiesto no jong, ik seach op nei de himel,

de sfear dêr’t dat allegear is. Mar do

bist âld, der tichtbij no.

XIII

Wij twaen dus, do dêr, ik hjir oan tafel.

It reinwetter test de ruten mei syn snavel,

de skimer arseart ús net mear as nedich.

Do sitst dêr ûnbeweechlik.

Wij twaen dus. Wannearsto aanst ferstjerst

ha ik yn elk gefal getuge west

fan dit feit – wat in echo wêze sil

fan dyn folsleine spul

oan dryste loopings, sirkels, lussen.

Bestiet de kâns op eachgetugenissen,

wedzje dat de dea in skerper punt set

as yn in tête-a-tête.

XIV

Ik hoop datst gjin pine hast. Pine, witste,

nimt romte yn beslach en soe dus inkeld

fia omwegen of fan achteren besykje

de oanfal te iepenjen.

Dat soe myn hân wêze kinne. Mar dy

is dwaande mei pin en inket, mei poëzy.

Baksilledraachster, gean net dea, ast tinkst

datst it ferneare kinst!

Tink dwers tsjin alles yn net oan ’e ein!

Ferjit de tastân fan dyn brein.

In ding dat net om lyk wol is, fyn ik,

krekt as in eagenblik,

XV

al ivich moai. Sa’n ding fertsjinnet –

hear wat ik sis – in opnij begjinnend

applaus, hat rjocht op prolongaasje.

Angst is frustraasje,

in tabel fan bidden en smeekjen

troch kwinend fleis om ekstra te besteegjen

sekonden. Ik bin, leaf snuorsterke, ree

om anyway

in pear fan mij oan dij te jaan. En dochs,

sa’n golle geste is eins omdoch:

Shiva, do fielst dy swak, dyn seissylinder

wurdt stiloan minder.

XVI

Yn myn ûnthâld, yn syn gewelven fier fuort,

djip yn ’e kelders tusken kostber guod –

fergetten, opbrûkt (alle keamerhearen

ha har oan it op wearde

skatten fan dat fortún fertild) –

en tusken alle wikseljild

fan it bestean op dizze wrâld, besleat

dyn heale namgenoat,

bij elkenien te boek as Muze,

in hoekje yn te rjochtsjen. Fandêr, Musca

domestica, dit wiidútspûn ûnthaal

op letters, wurden, taal.

XVII

’t Is somber bûten. It orgaan foar wriuwing

lâns wat der stiet yn myn omjouwing –

myn eagen – fiksearret him op ’t behang.

Do kinst ’t patroan derfan

helaas net nei de wolken fiere

om frêle serafinen fariaasje te bieden

mei in idee dat oars net foarmet

as kleare oarder,

herhelling, ritme, wat har sûnder mis

neat docht of seit, bewoartle as it is

yn wanhoop, en dy wolk ynsekten

ken net dy gekte.

XVIII

En wêr giet dit op ta? De miggehimel?

In ymkerij mei drok gewimel?

In skuorre, dêr’t boppe de abrikoazesjem

in lome swerm

foargongsters sweeft mei itselde gelûd

as dat yn ’t lette neijier rûst

op provinsjaal plaveisel? Mar sa gau’t

de doar fan hout

dêr iepenswaait, fleant hiel dit bleke folk

de ierde oer, dy’t dêrtroch yn in wite wolk

bewuolle wurdt, in winterkleed.

Dy flokkesee

XIX

aksintueart – tank sij it skitterjen –

dat sielen dus oer stof beskikke en

yn elk lânskip oer in bestimming,

dat sels in swart ding,

al hat it omstipt yn ’t foarige,

bij einbeslút fan tint feroaret.

Dat sielen folken yn tal fier

te boppe gean. Dat kleur

tiid is, of oars it ferlet om dy yn te heljen,

dêrmei Herodotus herheljend

yn ’t en profil as wol yn it en face

fan dak, heuvel, gewaaks.

XX

Sil ik dij, foar har bleke wervelwyn

tebekskriljend, wol herkenne yn

dat wjukkeleger fan dyn lotgenoaten?

En soargesto, de poaten

nei bûten, datst op myn plasse delkomst,

net liker as woest leafst werom

nei ’t seachsel dêr’t ús ratio yn sit?

No ja, wa wit.

Mar omdatsto as lêste deagien bist,

slútsto de swerm. As it sa is

dat hja dy yn har rûnte akseptearje –

ferdiskontearje

XXI

dêrbij it ritige klimaat fan hjir –

dan is der kâns dat ik dy yn ’e maitiid wer

weromsjoch, asto troch de loften brûst

op wei nei hûs.

Ik sil it fierder net de measte oandacht jaan.

In meteoar, tink ik dan, in stjer út syn baan,

wylst ik troch de drek stap, en dêr

sil it bij bliuwe. Mar gjin stjer

sil it wêze of wat dêr foar trochgong,

it is dyn siel, in larve sykjend yn ’e dong

om sa te kommen ta in grandioaze

metamorfoaze.

1985

Kin ik beweare: do bist dea?

Do libbest mar in dei. Gâns drôvens skûlet achternei

yn ’t plan dêr’t God oait ta besleat.

Want wat betsjut dat, ‘libbest’?

De datum fan dyn berte

en dy fan ’t net te fetsjen

momint datsto sa goed as dea bist,

hjir kwinend yn myn hân,

bin ien. It is in feit:

dyn tiid waard dalik ivichheid –

ien dei, doe hiest it hân.

II

En dan, wat hâlde dagen yn?

Se bin net fêst te pinnen,

gjin iten foar de sinnen,

ûngrypber, kleare skyn.

In wite achtergrûn

hâldt se ûnsichtber,

’t mankeart se oan in lichem

it hiele klokje rûn.

Ik bin net blyn:

se lykje dij wol, flinter.

Hoewol, do waachst noch minder,

frêl en reachfyn.

III

Beweare datsto hielendal

net bist? Mar wat is dan

’t fluwiel hjir yn myn hân?

Dit skilderich ferhaal

hat toch in oarsprong hân.

Wa sette al dy kleuren op?

En wa hat se betocht?

’k Ferkear net yn ’e waan

dat sa’n palet ek troch myn kop,

dy’t wol yn wurden tinkt

mar selden yn pigmint,

dit byld oprôp.

IV

Dyn wjukkepear – in print,

in doek mei eachjes,

pupillen, wimpers, bôchjes.

Do bist fragmint

fan in gesicht; mar o

fan wa, fleanend portret?

Hokker faset,

watfoar detail toansto

as nature morte?

Is it fan beien,

in fjildboeket, of meitsje

fisken ’t dekôr?

V

Wa wit bisto in lânskip

wêryn’t ik mei in loep

in strân ûntdek, in groep

najaden of in sânklip.

Is it dêr nacht

of skynt de sinne?

Fertel my wat dit binne,

hast strielend op dyn facht:

de moanne? in planeet miskien?

Wat sizze dy kontoeren?

Ja, wat hat der tefoaren

model foar stien?

VI

Ik tink datsto it iene

mar ek it oare bist –

ik sjoch yn dij: gesicht,

in himel, stjerren, stiennen.

Wa wie dy juwelier

dy’t it bestie

om sa op floeipapier

yn miniatuer

dy skynwrâld oan te bringen

dy’t ús betizet, en ferskoot,

dêr’t wij de dingen binne, do

’t idee fan dingen.

VII

Wêrom sa’n fraai patroan

om dij mei út te rissen

foar sa’n fragmintsje libben

yn wat ik neam myn lân,

mei marren dy’t yn amalgaam

de romte romte biede?

Sa’n amerij op ierde

hat elke kâns ûntnaam

om yn in net te reitsjen

en mei dyn pracht

yn ûnneifolgbre jacht

’t each te fermeitsjen.

VIII

Do anderst mei gjin wurd,

net út bedêstens

en likemin út dwersens

om in ding dat dy steurt,

ek net omdat it no gebeurd

is. Oait krige elk libben

skepsel, ’t sij hippend

of swevend, lyts of grut,

in stim dêr’t it mei sprekke mei,

prate, sjonge of brimme,

om sa it libben te ferlingen,

in tel, in dei.

IX

Do moatst it yn dit ramt

sels sûnder dwaan.

Mar ’t missen fan it spraakorgaan

hat ek in goeie kant:

sa witst datst bij de himel

net yn ’t kryt stiest,

noch op in list.

Wês bliid datsto dy inkel

yn stommens hearre lietst;

gelûd betsjut ek laster.

Do bist abstrakter,

stiller as tiid.

X

Te koart op ierde

om eangst te fielen of

belibjen, dwerrelsto as stof

boppe in miede,

in byld fan Ikarus,

yn ’t no ferdwinend,

los fan ferline

en takomst. En sa dus

krijt, as dyn blauwe tocht

dij fiert nei ’t griene,

sels foarm de wide

en lege loft.

XI

Sa giet in pin syn gong

op glêd papier,

glydt deastil troch en wier

gjin grevel snappend fan

it fers om foarm te jaan,

dy miks fan klettergoud

en wiisheid; hij fertrout

lykwols de skriuwershân

dy’t wurden riuwt út goederbêst,

fan blom of ier

gjin stof ôfnimmend, mar sekuer

fan skouders al in lêst.

XII

Sa’n skientme noait te finen

yn ien wurd neamd

mei ’n ultrakoart bestean

is net te rymjen.

Sa sjochsto hjir

dat oan wat skepen is yndie

de sin ûntbrekt. Bestie

dy al, dan wie it klear

dat it de mins net is.

Wat ek dyn kenner pielt,

in net fangt sinnestriel

noch tsjusternis.

XIII

Fertsjinnesto dan in farwol

dat amperoan in etmiel hâldt?

De minske hat in min ûnthâld;

dy frjemde swolm

fan de ferjittelheid

skynt meastal har te treffen

dy’t doetiid net mear rekket:

de frijerstiid foarbij,

de plicht, de leafdessplinters,

it sliepen yn ’e war –

no allinnich noch mar

in macht oan flinters!

XIV

Ja, do bist better as it Neat,

neieroan en fertrouder,

mear sichtber. Toch bisto der

wannear’t it derom giet

besibbe oan. Dyn flechten

jouwe ’t matearje.

Dêrom, sa gausto fleanste

en brekste út ’e hechten

fan ’e dei, bisto op myn wei

in soarte fan begrinzing,

in luchtige ôffreding

tusken it Neat en mij.

1972

Hij kaam hjir faak: noch net yn rydbroek nee,

mar yn in leaden jas, wat noartsk en krommich.

Mar doe hat hij troch klanten fan ’t kafee

te arrestearjen de kultuer opromme.

En dêrmei naam er wraak (nee, net op har

mar op de Tiid) foar jildgebrek, ferfeling,

de sloppe kofje, it misledigjen,

en alle min betearde spultsjes kaart.

En och, de Tiid hat dizze wraak ferdoud.

’t Is hjir no drok, men geit en platen klinke.

En dochs is der wat mis, ’t is net fertroud,

sjochst om dy hinne as moatst derom tinke.

Gâns nikkel, plestik – gjin inkel nivo,

mei sop dat noch nei ’t skûtelwetter smakket.

Foar slutingstiid wipt hij, nei it teater,

noch wolris oan mar dan incognito.

Bij syn entree giet iderien gau stean,

in pear út plicht, de grutste helt fan blydskip.

Ien hânsinjaal folstiet foar ’t hiele selskip

om like noflik wer syn gong te gean.

Hij drinkt syn kofje (better as foarhinne)

en nimt dêrnei sa’n hearlik broadsje tsiis!

De deaden soen’ der like fier mei rinne,

wie elk ynienen út it grêf ferriisd.

jannewaris 1972

foar Viktor Golysjev

Gjin fÛgel wit myn iepen finster noch te finen.

In frommes akselt tsjin en is op slach frigide.

Wannear’t ik útglyd oer bananeskilen,

fal ik net langer. Wat is hjir dan yn ’t geding?

Dat wriuwing tanimt wurdt de snelheid minder.

Myn hert is krekt in iikhoarn, sa ferspringt it

yn myn ribbekast. Myn kiel sjongt oer de winter,

wat al genôch bewiis is fan ferâldering.

Alder wurde! Mankemint, ûntfang myn groet!

It al mar trager streamen fan it bloed.

Myn oait atletys lichem docht my hjoed

sear oan ’e eagen. It fyfde gebiet

fan myn gefoelens rêd ik yn ’t foar mei watten

as ik de skuon útdoch. Elke man yn ’t swart en

rinnend mei in skep spilet my parten,

wylst ik se earder sa passearje liet.

Sa giet it! It lichem bliedt foar syn hertstochten.

It hat fergees beskriemd, en gniisd, en songen.

It ferfal yn ’t kakemint kin maklik opbokse

tsjin in Grykse of Romeinse ruïne.

Ik blaas, as karkas en stjonkend út ’e azem,

de spegel dof. Fan deagean is noch gjin sprake,

mar hja dy’t dy aanst út ’e hûs wei drage

witte ’t paad nei dyn foardoar al te finen.

Dach jeugdich folkje, mij oant no ta ûnbekend!

De tiid hat, gûnzjend as in fûl ynsekt,

dan lang om let it begearde yngrediïnt

ûnder myn hurde harsenplasse fûn.

It tinken wurdt in gaos, ’t is in ravaazje

yn myn kop. As in jonkfrou yn in toer mei traaljes

speur ik mei al myn sinnen de kâlde azem

fan nacht, slikje myn wûnen as in hûn.

Om ’t benaud fan te krijen, earlik sein.

Sels wannear’t alle tsjillen fan de trein

ûnder dy trochdinderje, stiet it sein

fan de flecht fan dyn fantasy net op read.

Krekt as de ferstruide blik fan in al te wize

studint, dy’t gjin bril fan in beha ûnderskiede

kin, is pine koartsichtich, en dizich

as de kontoeren fan Azië is de dea.

Alles wat ik yn ’t bestean ferlieze koe, gie

totaal ferlern. Oan ’e oare kant ha ik yndie

hast alles berikt wat foar my weilein wie.

Sels in koekoekrop oer nachtlike fjilden

boeit my amper – oft it libben no belastere

wurdt troch dat gesang of krekt bekrachtige,

âlder wurde is it folslein bemasterjen

fan in gehoar dat fertocht is op stilte.

Alder wurde! Ja it lichem is stjerlik,

wurdt libbenleazer, toant him bederflik.

Dat makket it uterlik hast ûnwerklik.

Myn koperen foarfront glânzet net mear.

De eachholten bin middeis swarte gatten.

De spieren jouwe belies, wurde slopper.

Dochs sykje ik net de strop: it wie spotten,

soe ik yngripe yn ’t wurk fan de Hear.

’t Sil oars mear in kwestje wêze fan leffens.

Fan eangst. Fan de technise kompleksens

fan ’e die. De griis dysels as lyk oan te treffen:

elk ferfal set út ein mei de wil om te stean,

dêr’t in minimum oan hâld de basis fan is.

Dat is wat ik noch fan de beukertiid wit.

Ach, leave freonen, ferdwyn út it sicht!

Lit my it iepen fjild yn gean!

Ik wie as de rest, libbe en die itselde.

Ha mei boeketsjes my yn festibules melden.

Ik ha dronken. Krekt dien as hie gekte my helle.

Naam wat my jûn waard. Myn siel hat net taald

nei wat him net eigen wie. Fûn grûn en daam,

konstruearde in hefbeam. En út ’e mûle kaam

in lûd dat de foarm fan it selskip oannaam.

Mar wat noch te sizzen as it doek falt?!

Harkje, bruorren, freonen, opponinten!

Al wat ik dien ha, die ik net om wille

fan rom yn dit tiidrek fan film en

radio, mar om it (literêre) idee.

En om dat fanatisme (‘Genês dysels,

dokter!’ sa as dat hyt) waard myn tsjelk

op it feest fan it heitelân ôfbesteld,

ferkear ik no op in wyldfrjemd stee.

’t Is wynderich, wiet en tsjuster. Midnacht

smyt blêden en sels tûken op it dak.

Ien wissichheid stiet wol yn stien úthakt:

hjir sil ik deagean, mei of sûnder frou,

tosken, hier, suffiksen, tiidwurden missend,

mei myn pet sâlt oseaanwetter bedjipjend,

inkeld om him krimpe te litten,

haffeljend op fisk, ek al is er rau.

Alder wurde! Faze fan sukses. Fan (h)erkenning

fan de wierheid. Syn oare kant. Fan ferbanning.

Fan pine. Dêr’t ik neat mei kin (gewenning

spilet dêr in rol). Bin ik dermei oan,

ik raas it út: ’t is dom gefoelens op te kropjen.

Foareast hoecht it allegear net te stopjen.

Mocht yn mij noch wat op gong komme wolle

dan is ’t heechút it bloed, net it ferstân.

Dit liet is gjin skreau fan fertwiveling.

It is it gefolch fan ferwyldering.

It is de earste gjalp fan stilte yn

it kwadraat, en ik sjoch syn keninkryk

as it totaal fan de klanken en wurden

út in strôt, oait fochtich, mar no bestjurre

ta dea materiaal, natuerlik behurde.

Da’s mar better ek. Alteast yn myn optyk.

Dat ûnderstreket myn sizzen dus krekt:

ik sjoch hoe’t in lichem yn in objekt,

yn in ding feroaret! Deromhinne rest

de leechte, hoe helder at dy ek ferljochte is.

Da’s mar better ek. Ommers, eangstgefoelens

bin objekten net eigen. Sa bliuwt in poeltsje

neist in lyts objekt foar it each ferskûle,

sels al hat sa’n objekt de dea yn ’t sicht.

Krekt as Theseus, dy’t út Minos’ hoal wei

foar ’t ljocht kaam, sjoch ik gjin hoarizonwei,

mar in minteken achter in suver foarbij

libben. Skerper as syn swurd is it snijen,

en dêrmei is it bêste part no ôfkapt.

Sa wurdt drank fan in nochteren man ôfpakt

en alle sâlt oan kant dien bij wat lafs.

Ik kin wol janke. Mar ferdwynt dan lijen?

Smyt de trom fan dyn fertrouwen yn ’e striid

dy’t de wei fan alle matearje beskiedt.

Inkeld en allinnich de mjitte fan ferlies

makket in sterling gelyk oan God.

(Sels bij de oanblik fan in neaken pearke

behâldt dizze stelling noch syn wearde.)

Gryp de stokken, slaan de trom en marsjearje:

do mei dyn skaad ûnderweis nei dyn lot!

18 desimber 1972

Hja sieten mei har beiden graach

op ien fan de gloaiende hichten

mei sicht op tsjerke, park en haach

en op it tichthûs yn ’e fierte.

Ek it mei farenblêd omwûn

bassin wie part fan ’t útsjoch dêre.

Yn ’t waarme sân en sûnder skuon –

sa sieten wer dy twa tegearre

te sjen hoe’t traach in wolkje dreau

en, de hannen om ’e knibbels fâlde,

nei ’t útgean fan de bioskoop,

it gewrot mei ynfalidekarren.

Fier fuort blonk in konserveblik

neist bulten bakstien, skerven, izer;

boppe dy rôze spil fan blik

skaaide in krie om, krassend, kriezend.

Auto’s setten op ’t sintrum ta,

fan ’t badhûs ôf ien brêge fierder.

Foar in monteur op wei nei ’t ‘ja’

klonk fan ’e tsjerketoer gebingel.

Mar op ’e hichte wie it stil,

in fleachje brocht de beiden kuolte,

gjin skreau, gefluit, of wat op til –

inkeld in brims gûnze mei muoite.

Krekt as lei ’t gers hjir en dêr plat –

dat wie dan dêr’t hja meastal sieten,

mei spoaren fan in roetswart gat:

’t ferkoalle houtfjoer dêr’t hja ieten.

De melkkij binne lang al wend

om sokke plakken skjin te slikjen;

dit wie bij elkenien bekend

mar foarbijgien oan har blikken.

Wat jiske, in oerskot – wat soe ’t:

wyt sân deroer en dan ferjitte.

Swart stuts de hals op fan in krûk,

dêr nei it leegjen stikkensmiten.

It jûnlet – ko-gebalt – betsjut:

nei ûndren ta oant bij de strûken.

Hja tuten ôf, noch lang net wurch,

en stil as blommen dy’t al rûke.

*

Elk gie syn eigen kant bydel,

soms stroffeljend of even glidend.

Ta hage sleat him it strewel

of ’t stie de blik ta him te sprieden.

Har soalen slipten oer de dau

en tusken stiennen glinstre wetter –

de ien berikte ’t paad al gau,

de oar de fiver justjes letter…

De jûn wie fol fan feestgerûs

(’t die bliken dat twa pearkes trouden),

mei jeugd dy’t dûnset, flirt en brûst,

in bûnt beweech fan mannen, frouwen.

Dan kaam de jûntiidsskimer oan

om wolken út ’e loft te lokjen –

dizen setten har fêst op ’t lân

en bij de tsjerke letten klokken.

De iene stroffelt, krijt it dreech,

de oare smookt en rint op roazen.

Dy jûn doe giene hja omleech…

Elk hie in sydkant fan ’e gloaiing.

De ôfstan groeit tusken de twa –

want elk set ta op eigen delling.

Doe skuorde yslik gjalp nei gjalp

de loft, it ear ta skrik en kwelling.

Dêr brekt de haach fan strûkeguod,

as knapten tûken, foelen blêden.

It twatal wurdt út dreamen skuord

fan pine om ’t allinnich-wêzen.

Gewaaks biedt gjin beskerming mear,

de ierde is in waachwiid gapjen:

foar elk stiet in pear moardners klear

mei izer yn ’e hân as wapen.

De ien waard troch in bile kleaud,

bloed sipele oer syn horloazje –

’t ljocht fan de oar waard wjerslachs doofd

yn hertferlamming fan emoasje.

Mei earmen klevend fan it bloed

ferburch it skom de deade liven…

Dy ha elkoar dêrnei wer fûn

yn de mei kroas oersljochte fiver.

*

Kom, breidspear! Gasten! Op nei skaal

en kanne want de tafel noeget! –

Doe, fan ’e hichte, kaam ’t ferhaal

fan moard, ferteld troch in pear hoeders.

It sinnesakjen brocht syn gloed

dêr’t heech in keppel wolken weide.

De melkkij slikken roppich bloed

fan strûken, sûnder haast te krijen.

Mar de monteur fleach oer it paad

nei ’t grien gewaaks – lyksa syn sweager –

en liet syn breid yn dau en skaad

mei breidsboeket en wiete eagen…

En ien âld minske yn in plaid

flocht wakker troch oan in pear stiksels.

De rest, ferstikt troch drank en leed,

beklom mei snijend ark de hichte.

Dêr giselen har twiich en tûk’,

hja draafden troch as geastferdriuwers –

de melkkij balten bij in strûk

en sochten ’t heil doe bij de fiver.

En elk seach no ynienen dat

– (de dei hie gleon west en it stonk der) –

dêr yn it kroas djipswart in gat

te sjen wie as in doar yn ’t donker.

*

Wa lûkt se oait wer út dat leech?

Wa sil se út dat wetter drage?

De dea oerspant se himelsbreed

en leit as wetter yn har magen.

De dea stekt al yn ider wurd,

yn stâle, woartel, alle stekken,

yn ’t bloed dat slikjend opheind wurdt

en heart ta alle kij as dekking.

Dea stekt yn dy fergese tocht

(as gie it om in dievefolkje).

De molke is no bloedread focht

bij elke ko op ierde molken…

Dan – yn in reade en reade wagon,

dan – troch reade en reade kontreien,

dan – yn in reade en reade kom;

molke dy’t de reade berntsjes krije.

Yn elke bûntkraach stekt de dea,

dea stekt yn stimmen, yn papieren.

De stêd betellet – skuld wurdt mear:

in dea sa swier om op te bierjen.

Til se omheech! Ferhelp har blast!

Hoe ’t leed te stremmen fan dy deaden?

As moard al op in brulloft past –

hoe readens dan bij molke keare?

*

De dea is gjin betiisd karkas

mei seine, heal yn dau ferdronken.

De dea – dat is it grien gewaaks,

wij minsken oan ’e strûken klonken.

Hij is gjin roubân en gjin rou,

it skriemen net oan iepen kûlen;

hij is it reade bankgebou –

dea is ’t gekras fan krie en ûle.

Dea is wat yn masines raast,

en yn gefang en park en hagen.

De dea is lieder, sjef en baas

en slûpt yn alle tassedragers.

De dea is glês fan ’t swimbad dêr,

fan tsjerke, hûs, yn bouwen, slopen –

de dea stekt yn ús allegear –

want nea sil har wer deiljocht dope.

De dea is arbeid en ús swit

en huzet yn ús libbenskrachten,

yn murch en ier, gesucht, gekryt –

yn sielen, lichems en geslachten.

Foar ús bin hichten díen miskyn:

lit thús de lampe ljocht ferspriede.

Net wij bin it, foar harren blyn –

hja kinne ús net ûnderskiede.

*

Roazen, pioenen, tûken sering,

narsis en tulp, margriteboeketsjes,

spraat oer dy grimmige kiste fan sink,

de iris – en ek ferjit-my-netsjes

en roazen, rûkend en penetrant,

wetterleeljes as út alabaster,

en orchideeën en de krysant,

fioelen, earmenfol reade aster…

O lis se oan de igge del

of lit de himel se ferlosse

of jou se oan it wetter wer,

dan draacht de stream se nei de bosken,

nei swarte fuorgen troch it wâld,

nei streamfersnellingen en beken,

nei hut neist hut fan donker hout,

nei Balten yn har heuvelstreken.

*

De hichten – ús jonkheid ferflein,

’t ferlet om dêryn om te dwalen.

De hichten – strjitten sûnder ein,

hichten – in netwurk fan kanalen.

De hichten – ús grutskens en sear.

De hichten – de ein fan de ierde.

heger oft wij op hichten stean,

hoe skerper oft wij ’t ûnderskiede.

De hichten – triennen en fertriet.

Hichten – leafde, lust, behagen.

Hichten – skreau en ôfskiedsliet,

in ôfreis om wer op te daagjen…

It ljocht, de pine dy’t sa skrynt,

de eangst, ferweefd mei hunkeringen,

yllúzjes, dreamen en fenyn –

alles bleau oan ’e strûken hingjen.

Hichten – it sammelplak fan rom.

Hichten om ’t hert oan te ferheffen

rjochts fan gisel en martelgong –

de hichten – dy’t ússels oertreffe.

Har toppen sjen is ús te dreech

oant yn it djipste fan ’e nachten.

Juster, hjoed, yn ivich beweech,

sa geane wij – omleech, omleech –

de gloaiing ôf fan piid en krachten.

De dea is it berikt ravyn.

Mar libben set op hichten yn.

1962

In hus is frjemd foar wa’t it ta him nimt.

In blik giet hastich oer fornús en stuollen,

en dy misstean dejinge dy’t hjir rint

sa slim dat se harsels ferdringe wolle.

Mar ’t hûs hat der genôch fan leech te stean.

Allinnich ’t slot hâldt fêst oan âlde doarren;

dat der in oar yn kaam is it ûntgien

en yn it tsjuster bliuwt it him ferwarren.

De nije liket echt net op de man

dy’t hjir syn meubels hinnebrocht en linnen,

en tocht dat dít it wie, nei winsk en plan;

yntusken is er fuort en gie er hinne.

Gjin parallel of bining ha se hân:

gesicht, karakter, núvre eigenskippen.

Mar tusken dizze twa bestiet in bân,

der rint in tried, gewoanlik wente hjitten.

oktober 1962

Op ’t plattelan komt God noch samar foar,

hij lûkt him net werom sa’t spotters tinke.

Hij segent hûs en hurd mei syn geskinken,

ferbynt de boppe- mei de ûnderdoar.

Op ’t plattelân klinkt oeral wei syn rop,

hij stiet heal sliepend oer it fjoer te bûgen,

op sneontemiddei siedt er linzesop

en knypeaget nei mij, syn stille tsjûge.

Hij plantet hagen, trout de fammen út

oan jachtopsjenners, hâldt fan grapkes meitsjen,

hij soarget dat de jagers, sljocht nei bút,

op einen sjitte sûnder se te reitsjen.

Gelegenheid om dizze wûnderheden

acht te slaan bij ’t fluitsjen fan de wyn,

is dan ek wol de iennige genede

dy’t in ateïst op ’t plattelân wjerfynt.

1964

It swarte firmamint kaam ljochter foar,

koe net mei ’t tsjuster troch ien doar.

Dy jun doe bij us walmjend fjoer, ’t wie raar,

dêr waarden wij in swarte hynst gewaar.

Wat swarters seach ik fan myn libben net.

Syn skonken wien’ as stienkoal, as briket.

Sa swart wie hij, as leechte, as de nacht,

ja inketswart fan sturt oant moannefracht.

Syn rêch hie nimmer sadelpine kend

en skynde út in swartens fan in oare tint.

Deastil, hast sliepend, stie er dêr gewoan.

Skrik joegen ús syn swarte hoeven oan.

Hij wie roetswart, gjin skimer die him sear.

Noch donkerder fan oansjen koe net mear.

Sa swart as binnenyn in nuddel is,

as stjerleas tsjuster dêr’t gjin útwei is.

Sa swart as ’t swart datst yn ’e bosken hast,

swart as de djipste holte yn dyn boarst,

as dat wat mollen kieze ta har went.

Ek oan ús geast is ryklik swart bekend.

Hij waard noch swarter; navenant syn macht.

Dochs wie it noch mar amper middernacht.

Hij kaam gjin millimeter tichterbij.

Unpeilber tsjuster, liif- en flankpartij.

Net langer wiene sturt en rêch te sjen,

de lêste ljochte feech gie no ferlern.

It fûle eachwyt tsjutte op gefaar.

Mar slimmer noch wie de pupillestaar.

Hij skaaide nei in negatyf. Ik tocht:

wêrom is hij, syn draf ta stilstean brocht,

oant yn ’e moarn yn ús fermidden bleaun?

Wat hat him nei it baarnend fjoer ta dreaun?

Wêrom syn swiere, swarte smûch hjir brocht,

dat risseljen? Wat wie it dat er socht?

Hij seach – de eagen priemmen rûn en rûn –

oft er bij ús in hynsterider fûn.

28 juny 1962

foar A.A. Achmatova

It gekraai fan hoannen klinkt, se beare fel,

learzens stampe oer de strjitwei op en del,

it smaragd fan hynders flonkert, en de ein

hat al mannich tiidgenoat de wacht oansein.

Boppe ’t steechje sjongt in fluite troch it rút,

bij ’t kanaal barst in pistoal yn laitsjen út,

’t glês begjint te triljen yn it raamkezyn,

en de keamer baait op slach yn heldre skyn.

De soldaten fan it broeierige waar

nimme strûken as har lanningsplak foar kar,

en se stoarmje troch de leanen fan de moarn

as de skimen fan aairûne skippen oan.

Op in paadsje fan in reade gloed oerspield

komt de gouden ienentweintichste yn byld,

dy’t op fragen en geflok as antwurd jout

dat er mei in wolk fan stoom dit ljocht omjout.

Poerallinnich komme jo bij ’t Marsfjild oan

as de sinne him dy deis foar ’t lêst fertoant,

lykas meastal yn in blauwe jurk, te foet,

mar wij, jo ferearders, binne fuort – foargoed.

Yn jo hân in skriuwsel, in papieren rol;

’t glinsterige wetter klotsket tsjin ’e wâl;

oars net as in taksy dy’t jo rinnen sjocht;

liedingtriedden bûge oan ’e wei ta troch.

Dan heffe jo de holle, ’t ynmoai gesicht –

en in lûde laits klinkt, as in grêfgedicht;

troch in frjemdklank op dat gleone brêgedek

skrút de leechte sels foar eventsjes tebek.

Ik seach net jo triennen, sjoch net jo fertriet,

hear op ’t asfalt net it sûzend banneliet

ride jo sadaalk op bosk en baaien ta –

troch jo lân, dêr’t jo net iens in stânbyld ha.

Yn jo waarme keamer, lykas ik dy ken

sûnder boeken of oanwêzichheid fan fans,

mei de hân oan ’e holle, skriuwe jo licht-

wol oer ús yn lizzend hânskrift in gedicht.

‘O myn God!’ hear ’k jo dan sizzen mei in sucht,

‘’t is it fleis fan sielen – dizze smoarde lucht –

dy’t har ropping achterlieten, ’t is neat mear,

en alhiel gjin nije skepping fan Jo, Hear!’

juny 1962

De bôge papier, it fjoer, it nôt, de molestien,

de bilen wiet en skerp, it hier koart yn ’e nekke,

God hâldt dat allegear yn stân, en as gjinien

syn eigen wurden as ‘genedich’ en ‘barmhertich’.

Dêr’t de polsslach yn stûket, it biente yn brekt,

dêr’t de lodde yn stekt. Se klinke dof, berêstend –

ien libben hat in mins –: syn wurden klinke beret

en lûder as in stim út pluzen wolkenêsten.

Do keninklike siel, ik bûch fan oer de see

foar wa’t se fûn, foar dij, foar wat der fan bleaun is

en rêst yn memmegrûn, dy’t mei syn dôfstom nee

troch dij ta de jefte fan it wurd dreaun is.

july 1989